15-04-2025 JOURE – De waterpeilen in de polders van vijf Friese veenweidegebieden zijn deze maand omhoog gebracht. Het is de start van een 4 jaar durend project waaraan 40 boeren meedoen, waarbij in de zomerperiode de slootpeilen omhoog worden gebracht. Een aantal ondernemers combineert de peilverhoging met extensivering van de bedrijfsvoering.
Met dit project doen boeren op grote schaal ervaring op met peilverhoging. Dit op vrijwillige basis. Het project betreft in totaal 1529 hectare Friese veenweidegrond. Vanuit verschillende gebieden hebben boeren in samenwerkingsverbanden subsidie aangevraagd bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl), vanuit de regeling ‘Samenwerking in veenweidegebieden en Natura 2000-overgangsgebieden’. Deze regeling is onderdeel van het gemeenschappelijk landbouwbeleid.
De subsidie biedt de deelnemende boeren de kans om tot actie over te gaan, bij te dragen aan minder CO2-uitstoot en de mogelijkheden voor de toekomst te verkennen. De deelnemende boeren gaan een deel van hun grond vier jaar lang van 1 april tot 1 oktober ‘vernatten’. Dat wil zeggen dat de peilen gedurende een half jaar omhoog worden gebracht, op de meeste percelen tot 40 centimeter onder het maaiveld en op een aantal tot 30 of 20 centimeter. De boeren ontvangen hiervoor een compensatievergoeding.
Doel is om het veen gedurende de zomer nat te houden en zo veenoxidatie te remmen. Tegelijkertijd wordt onderzocht wat de hogere peilen doen met de kwaliteit van het gras en de gewasopbrengst. Sommige deelnemende boeren extensiveren hun bedrijf door hun veebezetting en hun bemesting terug te brengen naar een niveau van 150 of 100 kilo stikstof uit dierlijke mest per hectare. Ze gaan 4 jaar lang werken met minder vee per hectare grond, waardoor het bedrijf minder stikstof uitstoot maar ook minder melk kan leveren. De subsidie compenseert de lagere gewasopbrengst en de lagere melkproductie.
Doel van de hogere peilen is minder uitstoot van CO2 te realiseren, bodemdaling te voorkomen en daarmee bij te dragen aan toekomstbestendige landbouw. De vernattingsmaatregelen zijn samen goed voor een reductie van ruim 6000 ton CO2-uitstoot per jaar. Vanuit het Friese Veenweideprogramma zorgt Wetterskip Fryslân voor watervergunningen, stuwen, peilbeheer, begeleiding en monitoring.
Om aanspraak te kunnen maken op de regeling, moesten boeren gezamenlijk gebieden van minimaal 200 hectare aandragen. In omgeving Idzegea zijn 2 samenwerkingsverbanden actief met dit project. In totaal gaat het daar om 791 hectare grond. In Aldeboarn-De Deelen, Hegewarren en Leechlân Grou-Warten dienden 9 boerenbedrijven samen hun aanvraag in. Zij kregen subsidie voor in totaal 407 hectare. Vanuit het Akkrumer Goedland hebben 7 deelnemende bedrijven voor in totaal 331 hectare subsidie toegekend gekregen.
Door in de zomer met een hoger peil te werken verkennen de boeren wat er mogelijk is om gangbare landbouw te behouden. Het land moet bewerkbaar blijven en de kosten en opbrengsten in balans. Voor het eerst worden de hoge peilen nu op vrij grote schaal doorgevoerd, zodat veel praktijkervaring wordt opgedaan. Die ervaring kan straks worden gebruikt voor boeren in het hele veenweidegebied. Monitoring is dan ook een belangrijk onderdeel van het project. De taak van beheer en monitoring van het waterpeil ligt bij het Wetterskip Fryslân. Ook de monitoring van bijvoorbeeld de kwaliteit van het gras en de gewasopbrengst wordt ingericht.